Rheinsteig - Wandelen in Duitsland

De Moselsteig straalt met talloze unieke panoramabeelden van het idyllische Moezeldal. Majestueus kronkelt de Moezel rond schilderachtige, op schiereilanden gelegen plaatsen. De silhouetten van de huizen die vaak tot vlak aan de oever staan, weerspiegelen in het rustig stromende water. Net als de vredig stijgende of juist ruw en steil omhoogstekende wijnbergen. Vanaf de kammen zijn in de verte vermeende meren te zien die zijn gevormd door de meanderende bochten van de Moezel. Uitzichten als dit maken het lange afstandspad Moselsteig tot een echte belevenis.

365 kilometer lang telt de „Leading Quality Trail – Best of Europe“, één van de langste kwaliteitswandelpaden van Duitsland, tot de meest afwisselingsrijke premium wandelroutes. Uitdagend en verrassend tegelijk. Langs de weg van Perl bij de Franse grens tot aan het Deutsche Eck in Koblenz, waar de Moezel uitmondt in de Rijn, wisselen de uitzichten voortdurend. Een spannende excursie voor actieve vakantiegangers en voor gezinnen die comfortabel met de bus en trein aan de Moezeltocht kunnen beginnen. De beklimming biedt 24 etappes die elk 11 tot 24 kilometer lang zijn en verschillende moeilijkheidsgraden hebben. Wie de route compleet uitwandelt, wisselt 13 keer van Moezelkant.

Etappe 1
Bonn – Königswinter

Aantal kilometers: 21,2
Tijdsduur: ca. 7 uur
Hoogteverschil: 588 meter stijgen, 462 meter dalen
Moeilijkheidsgraad: gemiddeld

Deze eerste etappe loopt van het historische stadhuis op het marktplein van Bonn, eerst vlak, langs de Rheinauen. In de tweede helft gaat het omhoog naar het Siebengebirge.

Volgens de legende wachtte een draak vanuit zijn grot passerende schepen op en spuugde ze in brand. Op een dag raakte zijn vuurstraal een schip dat beladen was met poeder. Na de enorme ontploffing was de vervelende draak slechts een legende. Volgens de Nibelungen-sage zou Siegfried de draak hebben gedood. Als je naar de verhalen luistert, voel je de hete adem van de vuurspuwers  in je nek.

De eerste kilometers zijn goed geschikt om op te warmen, want je gaat eerst stroomopwaarts langs de oevers van de Rijn zonder noemenswaardige hellingen. Vanuit Küdingshoven gaat de Rheinsteig echter bergopwaarts het Siebengebirge in. Zodat er in het verdere verloop wat hoogtemeters overwonnen moeten worden. Dit bosrijke gedeelte is bij zonnig weer desalniettemin goed te doen.

Etappe 2
Königswinter – Bad Honnef

Aantal kilometers: 14,1
Tijdsduur: ca. 4,5 uur
Hoogteverschil: 565 meter stijgen, 628 meter dalen
Moeilijkheidsgraad: gemiddeld

De etappe begint meteen met een bijzonder hoogtepunt: de Drachenfels is zeker de markantste rots van het Siebengebirge!

Je hebt hier een adembenemend uitzicht. En het voor enkele jaren geleden aangelegde plateau nodigt uit om hier een poosje te verblijven. De eerste klim hier naartoe kan men ook met minder moeite doen met de Drachenfelsbahn, de oudste in Duitsland nog in bedrijf zijnde tandradbaan. Maar ook vanuit de ruïne Löwenburg en de Himmerich kan met genieten wan het wijdse blik. Hier ontkomt men er echter niet aan om wat hoogtemeters te overwinnen. Gelukkig biedt het bos beschutting voor de zon.

Etappe 3
Bod Honnef – Linz

Aantal kilometers:  17,9
Tijdsduur: ca. 6 uur
Hoogteverschil: 518 meter stijgen, 574 meter dalen
Moeilijkheidsgraad: gemiddeld

Vanuit Bad Honnef gaat het in een constant omhoog en omlaag zeer gevarieerd richting de "bonte stad aan de Rijn".

Om deze regio hangt een net van sagen. Zo waren er ooit zeven reuzen die een greppel vanaf de Rijn gegraven hadden, om het achterland van water te voorzien. Nadat ze deze klus geklaard hadden, keerden zij weer huiswaarts. Maar omdat ze niet met vieze schoppen thuis wilden komen, sloegen zij het gereedschap op de grond om zo de aarde los te maken. Zo ontstonden de heuvels van het Siebengebirge.

De eerste kilometers zijn nog steeds erg bebost. Dan ga je afwisselend over open plekken en door bos. Hoogtepunten van deze etappe zijn ongetwijfeld de uitzichten vanaf de Stux, de Erpeler Ley en Burg Ockenfels (het kasteel is een privégebied en kan niet bezocht worden, maar het uitzicht vanaf de weilanden voor het kasteel is net zo mooi).

Etappe 4
Linz – Bad Hönningen

Aantal kilometers: 13,7
Tijdsduur: ca. 4,5 uur
Hoogteverschil: 506 meter stijgen, 477 meter dalen
Moeilijkheidsgraad: gemiddeld

Een zeer gevarieerde etappe met bos, weiden, wijnhellingen, velden en kleine dorpjes. Meerdere, niet al te lange, maar deels pittige klimmetjes.

Gun jezelf voor het begin van de eigenlijke wandeling nog een tochtje door hjet oude centrum van Linz. Vele bonte vakwerkhuizen, de Burg Linz, het historische raadhuis (één van de oudste in Rheinland-Pfalz) en de historische kerk  St. Martins zijn de moeite waard. De oude kerk (gedurende het seizoen ’s middags geopend) wordt door een zeer toegewijde sponsorvereniging gerestaureerd. Er zijn o.a. muurschilderingen uit de 13e eeuw te bewonderen.

In Bad Hönningen eindigt deze etappe. Het bad- en wijndorp Bad Hönningen is trots op zijn zonnige wijnbergen en het geneeskrachtige water uit thermale bronnen. Op de linkeroever van de Rijn ligt het kuuroord Bad Breisig.

Etappe 5
Bad Hönningen – Leutesdorf

Aantal kilometers: 16,2
Tijdsduur: ca. 5,5 uur
Hoogteverschil: 601 meter stijgen, 540 meter dalen
Moeilijkheidsgraad: gemiddeld

We zijn nu in het Romeinse land. De eerste gedachte van deze regio is gekoppeld aan de Limes, die sinds juli 2005 op de werelderfgoedlijst van UNESCO staat.

De 500 kilometer lange grens met vestingwerken, die de Rijn en de Donau verbonden, wordt beschouwd als de grootste archeologische monument in Centraal-Europa. Domitianus liet de "Romeinse muur" bouwen van 81 tot 96. Niet ver van het startpunt, dicht bij de Rijn, is de Limes uitkijktoren nummer 1 te vinden. Als u wat meer wilt weten over de Romeinen, kan hiervoor naar Erlebnismuseum RömerWelt – na de wegsplitsing is slechts 300 meter verderop de ingang te vinden.

Op de route tussen Bad Hönningen en Leutesdorf is de Rheinsteig opnieuw gul met prachtige uitzichten. Van de rotsen van Rheinbrohler en Hammersteiner Lay gaat het over smalle paden naar de zonovergoten wijnhellingen boven Leutesdorf. Mooie oude vakwerkhuizen uit de 17e en 18e eeuw geven de plek met een lange wijntraditie de charme van Rijnlandse gezelligheid. Leutesdorf wordt algemeen beschouwd als het "laatste belangrijke Riesling-bastion" aan de Rijn.

Etappe 6
Leutesdorf – Rengsdorf

Aantal kilometers: 18,5
Tijdsduur: ca. 6 uur
Hoogteverschil: 614 meter stijgen, 480 meter dalen
Moeilijkheidsgraad: gemiddeld

Op deze etappe gaat de route iets verder van de Rijn af en voert deze door de uitlopers van het Westerwald.

Omwegen kunnen ook hun charme hebben. We gaan tijdens deze route om het centrum Neuwied, waar je heerlijk kunt shoppen, in een wijde boog door het gebied tussen het romantische Midden-Rijndal en de beboste rand van het Westerwald naar Rengsdorf. Hoewel we ver van de Rijn verwijderd zijn, houden we vanaf verschillende uitkijkpunten de vallei in de gaten. Onderweg genieten we van de rest van het Neuwieder Becken en volgen de sporen van de Romeinen.

Etappe 7
Rengsdorf – Sayn

Aantal kilometers: 15,4
Tijdsduur: ca. 5 uur
Hoogteverschil: 240 meter stijgen, 470 meter dalen
Moeilijkheidsgraad: gemiddeld

Deze etappe leidt ons weer terug naar de Rijn. Naast de culturele hoogtepunten in Bedorf Sayn ligt ook de dierentuin van Neuwied langs de route.

Midden in het Rheinischer Westerwald, tussen het romantische Mittelrheintal en de bergkammen van het Westerwald, weg van de drukte, ligt het kuuroord Rengsdorf. De zuurstofrijke boslucht, gecombineerd met de milde Rijnlucht, zorgt voor een gezond klimaat. Dit hielp Rengsdorf bij het predikaat kuuroord.

De beboste etappe leidt terug naar beneden het Mittelrheintal in. Tegelijkertijd zijn er altijd open plekken en doorgangen die uitzicht bieden op de vallei. Ongeveer drie kilometer voor de finish ligt de Neuwieder Zoo, waar zich de grootste kangoeroe-kudde buiten Australië bevindt, langs de weg.

In Bendorf zelf volgen de hoogtepunten elkaar snel op: Garten der Schmetterlinge (vlindertuin), Eisenkunstgussmuseum (ijzerkunstgietmuseum), industrieel monument Sayner Hütte, Abdij Sayn en het Schloss Sayn met kasteeltuin. Het kasteel wordt bewoond door de hertogen Alexander en Gabriele von Sayn-Wittgenstein-Sayn. Verder naar boven kan men naar het klimbos, dat zich direct achter de abdij bevindt.

Etappe 8
Sayn – Vallendar

Aantal kilometers: 12,5
Tijdsduur: ca. 4 uur
Hoogteverschil: 449 meter stijgen, 447 meter dalen
Moeilijkheidsgraad: gemiddeld

Een niet bijzonder inspannende etappe, die naast veel culturele hoogtepunten langs de route ook veel variatie tussen tussen bos en open vlaktes biedt.

Aan de voet van het kasteel staat Sayn het in 1848 gebouwde neogotische kasteel Sayn. Na uitgebreide restauratie is het sinds 2000 als een echt sprookjeskasteel. Het herbergt het stadsmuseum met een verzameling ijzeren kunst, zalen, lounges en vergaderzalen. Honderden exotische vlinders, tropische planten en vogels zijn te bewonderen in de vlindertuin in het Engelse landschapspark van het kasteel.

Hoewel je hier aan de rand van het bruisende Neuwieder Becken loopt, biedt deze etappe, vooral in de drie zijdalen Brexbachtal, Wenigerbachtal en Meerbachtal, verrassende rust. Verschillende restaurants nodigen u uit om te blijven hangen. De reis ernaartoe is goed mogelijk met het openbaar vervoer.

Etappe 9
Vallendar – Koblenz-Ehrenbreitstein

Aantal kilometers: 8,9
Tijdsduur: ca. 3 uur
Hoogteverschil: 239 meter stijgenn, 255 meter dalen
Moeilijkheidsgraad: makkelijk

Deze korte etappe met weinig hoogteverschillen is probleemloos te doen als tour voor een halve dag.

De route voert ons weer heel dicht langs de Rijn en diep in de Duitse geschiedenis. De locatie aan de Rijn en de Moezel maakte de stad Koblenz al vroeg interessant voor militaire strategen. Dat is de reden waarom Koblenz een garnizoensstad was en nog steeds is. De Deutsche Eck, de historische oude stad en het fort Ehrenbreitstein op de rechteroever moeten zeker worden bekeken. Het dorp Ehrenbreitstein genoot de bescherming van het fort, maar ook zijn belegeringen.

Een verkenning van het enorme fort mag niet worden gemist. Deze, evenals het stroomopwaartse plateau, zijn een echt hoogtepunt geworden met het herontwerp van de BUGA 2011. Vanaf de rand van het plateau zweef je met een kabelbaan over de Rijn naar de Deustche Eck. Wat een belevenis!

Etappe 10
Koblenz-Ehrenbreitstein – Niederlahnstein

Aantal kilometers: 12,9
Tijdsduur: ca. 4,5 uur
Hoogteverschil: 494 meter stijgen, 491 meter dalen
Moeilijkheidsgraad: zwaar

Tijdens deze bosrijke etappe hoeven er niet veel hoogtemeters overwonnen te worden. Het hoogtepunt is zeker de Rupertsklamm kort voor het einde. Hier is “Trittsicherheit” een vereiste.

Deze etappe begint heel dicht bij de Rijn en leidt naar prachtige uitzichtpunten op hoogte, eindigend in een wildromantische klim door Ruppertsklamm, een van de meest opwindende delen van de Rheinsteig, zeker voor kinderen. We wandelen door het natuurpark Nassau, een van de mooiste beschermde landschappen in Duitsland, en we kunnen ons verheugen op uitzichten op romantische kastelen vanuit het dichte bos.

Etappe 11
Niederlahnstein – Braubach

Aantal kilometers: 8,3
Tijdsduur: ca. 3 uur
Hoogteverschil: 374 meter stijgen, 377 meter dalen
Moeilijkheidsgraad: gemiddeld

Deze korte etappe van de Rheinsteig gaat afwisselend door bos en over open velden. Goed te doen als tour voor een halve dag.

Er zijn verhalen die je bij blijven. Zoals die van Idilia Dubb. De Schotse dame klom in 1851 alleen op de toren van het kasteel Lahneck, dat in die tijd nog een ruïne was. Toen Idilia de top bereikte, stortte de afbrokkelende trap onder haar in. Haar ongehoorde roep om hulp werden steeds zwakker, totdat de mooie Schotse jammerlijk stierf van de dorst. Vele jaren later werd haar dagboek ontdekt in een muurnis.

Aan het begin van de etappe wordt de Lahn overgestoken. Daarna gaat het bergop naar "Lahnstein auf der Höhe" met het kuuroord. Via het Schliebachtal komt men naar de Fladenberg met een spannende klauterpassage. Vanaf de Kerkertser Platte kun je de etappebestemming Braubach al zien met de Marksburg hoog daarboven.

Etappe 12
Braubach - Kamp Bornhofen

Aantal kilometers: 16,7
Tijdsduur: ca. 6 uur
Hoogteverschil: 740 meter stijgen, 604 meter dalen
Moeilijkheidsgraad: zwaar

Deze etappe is in het begin zeer bosrijk en gaat later vaker door open landschappen. Meerdere pittige klimmetjes maken de het een inspannende etappe.

Het is zoiets als het prototype van een Duits kasteel: de Marksburg. Het enige niet vernietigde bergkasteel aan de Midden-Rijn is een van de mooiste bouwwerken in Europa. De bezienswaardigheden zijn de ruitertrap, de middeleeuwse martelkamer, de kanonnenbatterijen en de kruidentuin. Sinds 1900 resideert binnen deze muren de Duitse kasteelvereniging, een fusie van de eigenaren van 30.000 kastelen en forten in de Duitstalige landen.

Na het culinaire hoogtepunt aan het begin van de etappe, staat de natuur nu op de voorgrond. Tot het laatste derde deel van de tour ben je heel wat in het bos. Toch zijn er een aantal prachtige uitzichten op de Rijn. Pas rond Filsen zijn er grotere passages over open ruimtes.

Etappe 13
Kamp-Bornhofen - Kestert

Aantal kilometers: 12,4
Tijdsduur: ca. 4 uur
Hoogteverschil: 380 meter stijgen, 415 meter dalen
Moeilijkheidsgraad: gemiddeld

Zeer afwisselende etappe met prachtige uitzichten. In het begin en later bij de kastelen "Feindliche Brüder" pittige klimmetjes. Verder niet al te moeilijk.

Er waren eens... twee slechte broers. Terwijl ze de erfenis deelde, bedrogen zij hun blinde zus. Zij verkwistten het geld, dat ze van hun zus hadden afgenomen. Hun fortuin verdampte en ze raakten in tweestrijd. Toen alles op was, besloten de broers zich te verzoenen tijdens een jacht. Wie de volgende ochtend als eerste wakker werd, moest de andere wakker maken met een pijl in het vensterluik. Ze werden allebei tegelijk wakker, openden het venster, vuurden hun pijl af en raakten het hart van de broer.

Het is een uitzichtsrijke etappe met veel afwisseling. Je passeert boomgaarden, gaat door bossen of langs rotsen. Met 12,5 km ook goed als tour voor een halve dag mogelijk.

Etappe 14
Kestert - St. Goarshausen

Aantal kilometers: 12,2
Tijdsduur: ca. 4 uur
Hoogteverschil: 448 meter stijgen, 535 meter dalen
Moeilijkheidsgraad: gemiddeld

Hier wordt veel afwisseling geboden. Men loopt door bos en veld, weide en rotsen. Aan het einde is er een korte klettersteig als alpine variant.

Een tunnel diep onder de Rijn? Bestaat niet! Maar was er wel ooit. En wel tot 15 september 1958. Op deze dag beëindigde de "Gribe Gute Hoffnung" boven het stadsdeel Wellmich van St. Goarshausen haar onderneming. Omdat de verwerkingsfabriek voor de ertsen, die hier eeuwenlang werden gedolven, op de linkeroever van de Rijn stond, groeven de mijnwerkers op een diepte van 136 meter een tunnel onder de Rijn, legden ze rails aan en lieten ze er een treintje op rijden. Het huidige leerpad houdt de herinnering hieraan in leven.

Etappe 15
St. Goarshausen - Kaub

Aantal kilometers: 21,5 km
Tijdsduur: ca. 7 uur
Hoogteverschil: 749 meter stijgen, 743 meter dalen
Moeilijkheidsgraad: zwaar

Er zijn toppen, waaraan een machtige mythe hangt: de Watzmann behoort er toe, de Brocken - en ook de Loreley. Sinds Clemens von Brentano de Lore op de Ley (rots) leven inblies, is het uitkijkpunt boven het smalste deel van de Rijn een exporthit van de hoogste orde geworden. Het maagdelijke haar van de jongedame heeft het Rijndal tot ver in de verste uithoeken van de wereld bekend gemaakt, het lied van de Loreley is allang een evergreen.

De etappe tussen St. Goarshausen en Kaub is een van de langste en meest veeleisende aan de Rheinsteig - maar ook een van de meest gevarieerde en uitzichtsrijke. Aangezien de Rijn hier vele bochten heeft, verandert het perspectief veelvuldig. Maar je moet die vooruitzichten ook verdienen door constante klimmetjes en afdalingen.

Etappe 16
Kaub - Lorch

Aantal kilometers: 13,8
Tijdsduur: ca. 4,5 uur
Hoogteverschil: 681 meter stijgen, 682 meter dalen
Moeilijkheidsgraad: gemiddeld

Tijdens deze afwisselende etappe wordt de grens tussen Rijnland-Palts en Hessen overschreden.

De vlotten- en schepenstad Kaub is vooral bekend om zijn Burg Pfalzgrafenstein. Het rijst op uit de stroom aan de oevers van het wijndorp. Je zou bijna denken dat hier een stenen schip was verankerd. De Zollburg is naast de Marksburg de enige aan de Midden-Rijn, die nooit werd vernietigd. Het kleine eiland werd gebruikt door generaal "Vorwärts" Blücher bij de achtervolging van de Napoleontische troepen op oudejaarsavond 1813/1814, voor zijn legendarische oversteek over de Rijn.

Het eerste deel van de etappe is erg bosrijk, met steeds weer een prachtig uitzicht. Het laatste stuk tussen Lorchhausen en Lorch loopt echter direct boven de wijngaarden en biedt weinig schaduw.

Etappe 17
Lorch = Rüdesheim

Aantal kilometers: 20,6
Tijdsduur: ca. 6,5 uur
Hoogteverschil: 692 meter stijgen, 477 meter dalen
Moeilijkheidsgraad: gemiddeld

Een veeleisende etappe vanwege de lengte en de hoogteverschillen die overwonnen moeten worden. Het heeft veel te bieden: wijngaarden, bossen, rotswanden.

Wat een geluk dat de Lorchers hun kerk hebben. Het bevat twee kunstwerken: het gebeeldhouwde altaar en het orgel. Ergens tussen de orgelpijpen bevindt zich altijd een fles wijn in een geheim compartiment, zodat de organist geen dorst hoeft te lijden. De inwoners van Lorch moesten al vaker lijden. Zelfs na het einde van de Eerste Wereldoorlog, toen ze domweg hun eigen vrijstaat Flaschenhals uitriepen. De zelfbepaalde vrijheid eindigde abrupt in 1923 met de Franse invasie; vandaag houden wijnmakers de herinnering aan deze turbulente periode nog levend.

Eerst gaat het omhoog door de Lorcher wijngaarden en dan altijd in de buurt van de rand van de helling. Daardoor zijn hier altijd veel uitzichten over het Rijndal. Steile afdaling en klim bij Assmanshausen met daaropvolgende oversteek van het Osteinschen Park naar het Niederwald Monument.

Etappe 18
Rüdesheim - Johannisberg

Aantal kilometers: 14,7
Tijdsduur: ca. 4 uur
Hoogteverschil: 275 meter stijgen, 381 meter dalen
Moeilijkheidsgraad: gemiddeld

Tijdens deze etappe wisselen wijngaarden en bossen elkaar af. De zwaarte van deze route is redelijk gematigd en je loopt meestal op goed aangelegde paden.

Rüdesheim am Rhein - wie het niet kent, was niet echt aan de Rijn. De Drosselgasse is wereldberoemd, ook het monument hoog boven op de Niederwald is al vaak door dichters geprezen. En als men nog iets over Rüdesheim wil zeggen: het wijnmuseum in de Brömserburg, het mechanische muziekkabinet, de volksheilige Hildegard van Bingen en de Kerstmarkt der Naties - daarom is het zo mooi aan de Rijn.

Naast de oude binnenstad van Rüdesheim heeft deze etappe nog veel meer cultuur te bieden. Het leidt naar de abdij van St. Hildegardis, het voormalige klooster Nothgottes, het klooster Marienthal en het kasteel Johannisberg.

Etappe 19
Johannisberg - Kiedrich

Aantal kilometers: 14,3
Tijdsduur: ca. 4,5 uur
Hoogteverschil: 398 meter stijgen, 415 meter dalen
Moeilijkheidsgraad: gemiddeld

Ook deze etappe wordt weer gekenmerkt door de typische Rheingau-overgang tussen wijngaarden en bospaden - met de even typische panoramische uitzichten naar Rheinhessen.

Als er een berg is die met wijn wordt geassocieerd, dan is het de Johannisberg. De wereldberoemde wijngaardheuvel, die wordt doorkruist door de 50e breedtegraad, is al eeuwenlang volledig beplant met Riesling. Een standbeeld op de binnenplaats herinnert aan de ruiter, die laat in de herfst van 1775 te laat was teruggekeerd met de toestemming van de bisschop van Fulda om te mogen oogsten. De druiven hingen lui aan de stokken - en brachten de volgende lente de beste wijn: per ongeluk werd de Spätlese uitgevonden.

Etappe 20
Kiedrich - Schlangenbad

Aantal kilometers: 9,6
Tijdsduur: ca. 3 uur
Hoogteverschil: 367 meter stijgen, 236 meter dalen
Moeilijkheidsgraad: makkelijk

Tijdens deze etappe maakt de Rheinsteig zijn langste lus in het Vortaunus-gebied. Aanvankelijk nog door wijngaarden, leidt hij later bosrijk naar Schlangenbad.

Het heeft een aangenaam verleden: Schlangenbad, naast Bad Schwalbach het tweede kuuroord in de omgeving Rheingau-Taunus. Al in 1700 voelden edelen en diplomaten zich op hun gemak in het warme water en zorgden voor weelde. De naamgever van de plaats is de grootste slang van Duitsland, de esculaapslang. Het niet-giftige reptiel houdt van warmte en heeft hier een ideale habitat gevonden buiten zijn natuurlijke leefruimte in Zuid-Europa.

Etappe 21
Schlangenbad - Biebrich

Aantal kilometers: 16,7
Tijdsduur: ca. 4 uur
Hoogteverschil: 167 meter stijgen, 378 meter dalen
Moeilijkheidsgraad: gemiddeld

De slotetappe van de Rheinsteig brengt ons weer terug naar de oevers van de Rijn, aan de oevers waarvan we de laatste kilometers ontspannen wandelen.

Toen het te warm werd voor het volk van Wiesbaden, migreerden ze naar de Rijn - naar Biebrich naar het kasteel. Goethe vierde zijn 65e verjaardag in het prachtige gebouw en genoot van het park, waar elk jaar tijdens Pinksteren de elite van springpaarden en dressuurruiters elkaar ontmoeten. Gedurende de rest van het jaar is het kasteelpark van de burgers. En de wandelaars, want de Rheinsteig eindigt op het terras van het barokke gebouw.